تکواژ و واژه

مبحثی که اکثر دانش آموزان با آن مشکل دارند و یکی از سوالات همیشگی زبان فارسی می باشد، تکواژ و واژه می باشد.

در این جا با توضیح چند مثال توضیحات لازم را در این مورد خواهم داد.

1)      در عبارت" شاعر زمان ما قبل از آن که به زندگی بیندیشد به این می اندیشد که در تاریخ ادبیات آیا کدام تجربه را به نام او خواهند نوشت."  چند واژه و چند تکواژ وجود دارد؟

در ابتدا باید بگم که برای تسلط بر این مبحث باید خیلی تمرین کنید. سعی کنید از جملات کتاب ادبیات هاتون استفاده کنید چون همیشه از اون جا براتون جمله ها رو می آرن و جزو سوال های همیشگی است. کلا درس 2 زبان فارسی خیلی مهم است.

اما قواعد کلی که در این باره وجود دارد:

تکواژ: جزو واحدهای زبان می باشد که از یک یا چند واج(کوچک ترین واحد) تشکیل شده. یا اگر واژه ها را تفکیک کنیم به آخرین جزئی که می رسیم و قابل تفکیک نیست، تکواژ می گوییم. در واقع توجه کنید که آن کلمه ای را که به عنوان تکواژ شناخته اید نباید بی معنی باشد زیرا یا تکواژ آراد است که معنا و کاربرد مستقلی دارد مانند اسامی کاملی مثل: کتاب، گوسفند، میز، همیشه، کودک، خوب. که قابل تفکیک نمی باشند. و یا تکواژ وابسته می باشند که کاربرد و معنای کاملی ندارند و در ساختمان واژه های دیگر به کار می رن. مثل: بان، ی، مند، با، گار، تر.

به طور کلی نمودار تکواژ به این شکل است:

  قاموسی: مثل : کتاب، خانه، انسان ...

آزاد:     

              دستوری: مثل: از، زیرا، برای .....

              اشتقاقی: مثل: "ستان" در گلستان، "مند" در هنرمند، "با" در باسواد ....

وابسته: 

 تصریفی: مثل: "ان" در درختان، "تر" در مهم تر، "ها" در فرش ها...{ علامت های جمع، تر، ترین، "ی" نشانه ی نکره، "ن"، "می" وشناسه های فعل، } نمی روند: ن: تصریفی/ می:تصریفی/ رو:آزاد/ - ند:تصریفی

این نمودار رو خیلی خوب یاد بگیرید، اگر دیدید که نمی تونید خوب تکواژها رو تشخیص بدید، بدونید که این ها رو خوب یاد نگرفتید.

نکات دیگر:

1)      کسره ی بین دو واژه(= نقش نمای اضافه= - یک تکواژ است. کار مفید: کار/  - / مفید/

2)      شناسه های فعل ها: (م/ی/ - د/ یم/ ید/ - ند/) چه مذکور باشند چه نباشند، تکواژند. به بیان دیگر برخی از فعل ها مثل(سوم شخص مفرد فعل های ماضی(به جز ماضی التزامی: نوشته باشد)، فعل های امر مفرد، و سه فعل "است، هست، نیست" شناسه ندارند، اما شناسه ی محذوف آن ها به عنوان تکواژ صفر Ø در شمارش تعداد تکواژها یک تکواژ شمرده می شود. درواقع ما هرگز فعل یک تکواژی نداریم و حداقل تکواژهای یک فعل، دو تا است. بن فعل+ شناسه(چه محذوف و چه مذکور)

    می نوشت: می/ نوشت/Ø/ : سوم شخص مفرد ماضی استمراری"او" می باشد.

نمی رفته است: ن/ می/ رفت/ -ه/ است/Ø/

3)      بن های ماضی و مضارع فعل ها، تکواژ آزاد محسوب می شوند. دانا: دان(آزاد)/ ا(وابسته)

خداشناس: خدا(آزاد)/ شناس(آزاد)/

4)      علامت های جمع هم یک تکواژاند. کتاب ها: کتاب/ ها/،  دانشمندان: دان/ - ش/ مند/ ان/

5)      کسره ی زیر کلمات (برای ، از برای ، بهر ، بدون ...) که واج - در این گونه حروف اضافه متعلق به خود واژه ها هستند و نقش نمای اضافه نیستند، یک تکواژ جدا محسوب نمی شوند. از بهر: /از/ بهر/ ، بدون: /بدون/

6)      صامت های میانجی تکواژ به حساب نمی آیند. می گویم: می/گو/-م/ (صامت میانجی "ی" قبل از "م" صامت میانجی است و مستقلا یک تکواژ محسوب نمی شود.)، دانایان: دان/ا/ان/ ("ی" صامت میانجی است) ، هفتگی: هفت/ -ه/ ی/ ("گ" صامت میانجی است)

واژه: از یک یا چند تکواژ ساخته شده است و معنای مستقل (مثل: قلم، دانشمند، نمی نوشت) یا غیر مستقلی(مثل: از، در، که، با، تا، را) دارد. یا در ساختار جمله مفهوم پیدا می کند. مثل: نقش نمای اضافه( - )، حروف پیوند "و" و "ی" اسنادی در "تویی" (تو هستی).

1)      نقش نمای اضافه یک واژه محسوب می شود. دانش آموز هوشمند: دانش آموز/ - / هوشمند/

2)      علامت های جمع و شناسه ها ی فعل واژه محسوب نمی شوند. فعل ها کلا یک واژه اند. کلمات همراه با جمع شان هم یک واژه اند. کتاب ها: کتاب ها/  ، شهیدان : شهیدان/ ،  رفته بود: رفته بود/

3)      حرف ربط و حروف اضافه خود یک واژه اند: من دیروز یکی از دوستانم را در خیابان دیدم. من/دیروز/یکی/از/دوستانم/ را/دیدم/

4)      تمام وابسته های پیشین و پسین اسم جزو خود واژه هستند و جدا محسوب نمی شوند.

·         حالا به مثالمون بر می گردیم: در عبارت" شاعر زمان ما قبل از آن که به زندگی بیندیشد به این می اندیشد که در تاریخ ادبیات آیا کدام تجربه را به نام او خواهند نوشت."  چند واژه و چند تکواژ وجود دارد؟

متنتون رو خیلی خوب بخونید. برای مثال در این مثال تاریخ ادبیات را به دو شکل می شود خواند. یکی بدون نقش نمای اضافه و دیگری با آن. اما دراین جا با نقش نما را در نظر گرفته اند.

تکواژ: شاعر/-/ زمان/-/ما/قبل/از/آن/که/به/زنده/ی/ب(ی)/اندیش/-د/ به/این/می/اندیش/-د/که/در/تاریخ/-/ادب/ی/ات/ آیا/کدام/تجربه/را/به/نام/-/او/خواه/-ند/نوشت (38 تکواژ)

واژه: شاعر/-/ زمان/ -/ ما/ قبل/ از/ آن/ که/ به/ زندگی/ بیندیشد/ به/ این/ می اندیشد/ که/ در/ تاریخ/-/ ادبیات/ آیا/ کدام/ تجربه/ را/ به/ نام/ -/ او/ خواهند نوشت. (29 واژه)

·         "در شعر"باغ من" شاعر به توصیف پاییز می پردازد و پاییز را نه فصل بی حاصلی و خشکی و نازیبایی، که مظهر زیبایی و پادشاه فصل ها می داند." چند واژه و چند تکواژ وجود دارد؟

تکواژ: در/ شعر/-/باغ/ -/ من/ شاعر/ به/ توصیف/-/ پاییز/ می/ پرداز/ -د/ و/ پاییز/ را/ نه/ فصل/ -/ بی/ حاصل/ی/ و/ خشک/ی/ و/ نا/ زیب/ا/ یی/ که/ مظهر/ -/ زیب/ ا/ یی/ و/ پادشاه/ -/ فصل/ ها/ می/ دان/ -د/ (45 تکواژ)

واژه: در/ شعر/-/ باغ/ -/ من/ شاعر/به/ توصیف/-/ پاییز/ می پردازد/ و/ پاییز/ را/ نه/ فصل/-/ بی حاصلی/ و/ خشکی/ و/ نازیبایی/ که/ مظهر/-/ زیبایی/ و/ پادشاه/ -/ فصل ها/ می داند/ (32 واژه)

سعی کنید مثال های زیادی رو در این زمینه کار کنید تا وقتی که کاملا مسلط شید. بدونید که سر جلسه کنکور هر سوالی تازگی خودشو داره، یعنی ممکنه که شما خیلی در این مبحث مهارت داشته باشید اما سوالی که اومده فقط  تو یک کلمه اش شک دارید و همین باعث می شه که تکواژ و واژه ها رو درست نشمارید. پس خودتون رو برای این طور مواقع آماده کنید. همون طور که گفتم همیشه این جمله ها رو از کتاب های ادبیات و زبان فارسی تون می آرن، پس همون ها بعد از تسلط کامل روی قواعد تکواژ و واژه، بهترین تمرین اند.

مارکوپولو

مارکوپولو که بود؟

در سال 1260 میلادی، دو برادر ونیزی به نام نیکولو و مافئوپولو، مسافرتی شگفت را آغاز کردند. آن ها مسافتی طولانی را تا روسیه پیموده و در راه بازگشت به سرزمین خود، از طریق دریای خزر، با چند تن از مأموران دربار قوبیلای قا آن (امپراتور چین) ملاقات کردند. آن ها به جای بازگشت به ایتالیا، تصمیم گرفتند، به همراه مأموران امپراتور به قصر وی، واقع در خانبالیغ (پکن امروزی) بروند. در آن جا از آن ها به خوبی استقبال شد و تا سال 1269 م به ونیز باز نگشتند.

دو سال بعد دوباره عازم دربار خان بزرگ شدند. این بار مارکو، پسر 17 ساله ی نیکولو نیز با آن ها همراه شد. آن سه، سفری پر ماجرا را آغاز نمودند. بیابان های خشک و لم یزرع و کوهستان های مرتفع را پیموده و سرانجام به خانبالیغ (پکن) رسیدند. خان بزرگ بسیار تحت تأثیر مارکوی جوان قرار گرفت و وی را به مأموریت های ویژه ای در سراسر امپراتوری وسیع خود گسیل داشت. مارکو 17 سال در خدمت خان بود و از هر چه می دید یادداشت هایی مفصل بر می داشت. وی به بیشتر قسمت های سرزمین چین که تا آن زمان مردم اروپا آگاهی چندانی از آن نداشتند، سفر کرد و سرانجام در سن 41 سالگی به وطن بازگشت و کتابی در مورد ماجراهای عجیب و شگفت خود نوشت. متأسفانه هم وطنان وی که هیچ اطلاع و تصوری از خاور دور نداشتند، درباره ی نوشته های او دچار شک و تردید شدند و همه ی آن ها را دروغ پنداشتند. سال ها پس از مارکو، کاشفان دیگر به کشور چین سفر کردند و در بازگشت بسیاری از نوشته های او را مورد تأیید قرار دادند.

حشرات/ سوسک

مقدمه

حشرات:

حشرات جانورانی هستند که دارای سر ، سینه و شکم بوده و دارای یک جفت شاخک هستند. حشرات دارای قطعات دهانی برای مکیدن ، جویدن و لیسیدن هستند. سینه دارای سه زوج پاهای بندبند و دو زوج بال است که تغییر یافته و یا تحلیل رفته یا وجود ندارد. دارای قلب پشتی باریک می‌باشند. تنفس به کمک نایهای منشعب که پوشش درونی آنها از کوتیکول است صورت می‌گیرد. نایها اکسیژن هوا را از منافذ تنفسی مستقیما به بافتها می‌رسانند.

توازنش توسط دو یا تعداد زیادی لوله‌های مالپیگی کوچک صورت می‌گیرد. دستگاه عصبی عبارتست از عقده‌هایی که به طناب عصبی شکمی دولا اتصال دارد. اندامهای حسی عبارتند از چشمهای ساده و مرکب. بعضی حشرات دارای وسایلی برای تولید و درک صدا هستند استاتوسیت در آنها وجود ندارد. جنسهای نر و ماده از هم جداست. لقاح داخلی است. تقسیم تخم آنها سطحی است. سیر تکامل توام با چندین بار پوست‌اندازی است.

رده بندی

زیر رده بی‌بالان یا بی‌دگردیسان که بدون بال هستند دارای دگردیسی کم و یا فاقد دگردیسی هستند. شکم دارای زواید شکمی به اضافه دنباله است و دارای چندین راسته‌اند.

زیر رده بال‌داران یا حشرات بال‌دار: این حشرات دارای بال هستند بعضی دارای بال بعضی بدون بال یا بال تغییر یافته هستند. غیر از دنباله‌های شکمی و زواید تناسلی زایده‌های دیگری در آنها موجود نیست.

راسته راست بالان : در مراحل جوانی به صورت لاروهایی با چشمهای مرکب هستند بالها تکامل می‌یابد و دگردیسی آهسته و تدریجی دارند و دارای اندازه‌های متوسط و بزرگ اند. قطعات دهانی خرد کننده دارند. بالهای جلوی آنها نازک و پوست مانند است و دارای رگبال می‌باشند. بالهای عقبی آنها غشایی حاشیه‌دار و دارای رگبالهای بسیار زیاد است این بالها به صورت بادبزنی زیر بال جلویی تا می‌خورد بعضی نیز بدون بال اند، شکم معمولا دارای دنباله و اندام تخم ریز است. اکثر آنها گیاه خواراند و دارای 230،000 گونه می‌باشند و از کربونیفر تاکنون وجود دارند.

سوسک جانداری است بندپا از رده حشرات، زیررده بالداران (Pterygota) فرو-رَده نوبالان (Neoptera)، راسته سوسریان (Blattodea). سوسک نامی کلی است برای خانواده سوسکی‌ها.

سوسکها بزرگ‌ترین گروه حشرات را به خود اختصاص داده‌اند و در محیط زیستهای مختلفی دیده می‌شوند. از زمینهای سنگلاخی تا جنگلهای استوایی تحت قلمرو سوسکها به حساب می‌آید. بیشتر سوسکها قدرت پرواز دارند.آنها دارای بالهایی هستند که وقتی در حال پرواز نیستند آنهارا در محفظه محکمی روی پشت خود جمع می‌کنند و در زیر این محفظه نگهداری می‌کنند. سوسکها از انواع مختلف گیاهان، گونه‌های حیوانات و لاشه‌های مرده آنها تغذیه می‌کنند.

تمام سوسکها دارای بخش‌هایی برای نیش زدن و جویدن در ناحیه دهان خود هستند. بعضی از سوسکها دارای آرواره‌های بزرگی هستندکه آنها را قادر می‌‌سازد که به طعمه خود حمله کرده و او را قطعه قطعه کنند. سوسکهای دیگر مثل شپشه گندم دارای آرواره‌های کوچکی در انتهای پوزه درازشان می‌‌باشند. شپشه گندم پوزه بلند خود را برای سوراخ کردن اجسام سخت و رسیدن به غذا، به کار می‌‌برد.او دارای شاخکهای زانویی بوده که می‌تواند آنها را خم کرده و در شیار پوزه اش پنهان کند. کوچک‌ترین حشرات جهان سوسکهای دارای بالهای پردار می‌‌باشند. بدن بعضی از آنها دارای طول کمتر از ۵ میلیمتر (۵۰/۱ اینچ) می‌‌باشد. نوع نر سوسک گرد امریکایی جنوبی درازترین سوسک در جهان است. این سوسک دارای دو شاخ بزرگ است و می‌تواند تا ۱۵ سانتیمتر (۶ اینچ) رشد کند و قد بکشد. بیشتر سوسکها هرگز آب نمی‌نوشند. بچه بعضی از سوسکها می‌توانند بدون غذا تا ۵ سال زنده بمانند.

در حدود ۳۷۰.۰۰۰ گونه مختلف سوسک شناخته شده است. آنها در تمام نقاط جهان، روی زمین، رودخانه‌های آب شیرین و دریاچه‌ها پراکنده هستند.

سوسک هیسینگ ماداگاسکار (Gromphadorhina portentosa)، این حشره هشت سانتیمتر طول دارد.

بعضی گونه‌های سوسک:

سوسک شناگر بزرگ

سوسک شاخ گوزنی

سوسک طلایی

سوسک خالدار (Diabrotica spp)

خزوکها یا سوسکهای حمام

بدن این جانوران پهن است قسمتی از سر در زیر سینه آنها قرار گرفته است شاخکهای این جانوران طویل و تیره رنگ است و اغلب آنها بدبو هستند.

محل زندگی

روزها در سوراخها مخفی می‌شوند و در شب و تاریکی سریع می‌دوند.

نوع تغذیه

همه چیز خوارند، و از غذاهای فاسد شده، البسه ، چرم و کتاب و بسیاری از مواد دیگری تغذیه می‌کنند مانند سوسک آمریکایی یا پریپلانتا آمریکانا ، سوسک شرقی یا بلاتااوریبانتالی

سوسک آمریکایی یا پریپلانتا آمریکانا

بدنی پهن با رنگی تیره دارد و حیوان نر بالدار و کوچکتر از حیوان ماده است و حیوان ماده فاقد بال است.

سوسک آلمانی یا بلاتاژرمانیکا

در این گونه نیز حیوان بدون بال و بزرگتر از حیوان نر است و حیوان بالدار است نرها دارای صدای مخصوص می‌باشند. ماده تخمهای خود را در کپسول کیتینی می‌ریزد و آن را مدتی در انتهای شکم خود حمل می‌کند. در هر کپسول تعداد زیادی تخم وجود دارد. حیوان ماده می‌تواند سه تا چهار کپسول تولید نماید. نوزادهای تازه بیرون آمده سفید یا زرد رنگند پسی از چندن پوست اندازی رنگ پوره‌ها تغییر می‌کند تا پس از آخرین پوست اندازی حیوان بالغ شود در جاهای مرطوب و تاریک زندگی می‌کند.

منابع: ویکی پدیا

سایت رشد